در سالهای اولیه زندگی، یعنی قبل از سن ۴ سالگی، کودک وارد مرحلهای بسیار حساس و پرشتاب از رشد میشود که نه تنها شامل رشد جسمانی است، بلکه حرکت، تجربه حسی، تعامل با والدین، و شکلگیری مهارتهای اجتماعی، عاطفی و شناختی را دربرمیگیرد. در این بازه، کلاسهای والد-کودک، و به ویژه کلاسهای حرکتی، جایگاه ویژهای دارند. این کلاسها میتوانند تجربه تعامل والد (به ویژه مادر) با کودک را تقویت کنند، به کودک زمینه دهند تا تجربه حسی – حرکتی بیشتری داشته باشد، و ارتقای مهارتهای رشدی مختلف را تسهیل کنند.
در این مقاله تلاش میشود تا از پژوهشهای روانشناسی رشد و تربیت کودکان بهره برده شود، و نقش ویژه کلاسهای حرکتی را در این زمینه بررسی کنیم.
۱. رشد حرکتی و اهمیت آن
رشد حرکتی به دو بخش عمده تقسیم میشود: مهارتهای حرکتی بزرگ (Gross Motor Skills) و مهارتهای حرکتی ظریف (Fine Motor Skills). مهارتهای حرکتی بزرگ شامل حرکتهای کلی نظیر دویدن، پریدن، حفظ تعادل است و مهارتهای ظریف شامل حرکات ظریفتر مانند گرفتن قلم، بستن دکمه، یا کار با ابزار کوچک میشود.
مطالعات متعدد نشان دادهاند که مشارکت فعال در فعالیتهای حرکتی، منجر به بهبود هماهنگی بدن، تعادل، کنترل عضلانی و بینایی–حرکتی میشود
. برای مثال، مقالهای گزارش میدهد: «زندگی فعال کودکان منجر به توسعه شناختی بهتر، نظیر توجه، خودتنظیمی و عملکرد تحصیلی است». همچنین، پژوهشی اشاره میکند که «حرکت برای کودک ضروری است تا مهارتهای حرکتی را توسعه دهد… صرفاً رشد بیفعال ممکن است مهارتها را به طور خودکار کامل نکند
بنابراین، فراهم کردن فرصتهای مناسب برای حرکت و بازی هدفمند در این سنین، نه تنها از لحاظ جسمانی، بلکه از لحاظ شناختی و عاطفی دارای اهمیت است.
۲. نقش کلاسهای حرکتی والد کودک
کلاسهای والد-کودک که در آن والد (مادر یا گاهی پدر) همراه کودک در فعالیتهای حرکتی، بازی، موزیک و تعامل شرکت میکند، چند مزیت کلیدی دارند:
✨بهبود تعامل با مادر: وقتی مادر در بازیهای حرکتی و فعالیتهای مشترک با کودک حضور دارد، تعامل میان آنها قویتر میشود، احساس امنیت کودک بالاتر میرود و فرصت انتقال احساسات، نگاه، لمس و بازی فراهم میشود. این ارتباط میتواند زمینهساز رشد سلامت روان، خودپنداره مثبت و مهارتهای اجتماعی شود.
✨تجربه حسی–حرکتی بیشتر: این کلاسها با ترغیب کودک به حرکت، لمس، بازی با ابزار، موسیقی و حرکت در فضا، به افزایش تجربه حسی و حرکتی کمک میکنند. برای مثال، ترکیب موسیقی و حرکت باعث ارتقای آگاهی بدن، تعادل، هماهنگی و کنترل حرکت میشود.
✨ارتقای مهارتهای رشدی گوناگون: زمانی که کودک در محیطی پویا، بازیمحور و حرکتی قرار میگیرد، مهارتهای حرکتی بزرگ و ظریف او تقویت میشود، همچنین مهارتهای اجتماعی مانند همکاری، نوبت گرفتن، پیروی از دستور را میآموزد، و توانایی شناختیاش را نیز ارتقا میدهد (مثلاً توجه، حافظه، توجه به بدن و فضا).
بهطور خلاصه، کلاسهای والد-کودک حرکتی ترکیبی از تعامل والد-کودک، تجربه حسیحرکتی جذاب، و محیطی هدفمند برای رشد همهجانبه کودک هستند.
⸻
۳. چرا قبل از ۴ سالگی؟
دوره پیشدبستانی، مخصوصاً بازه زمانی تا ۴ سالگی، یک «پنجره حساس» برای رشد حرکتی، حسی و شناختی است. در این دوره، مغز کودکان سریع رشد میکند، ارتباطات عصبی عمده شکل میگیرند و تجربه اولیه از حرکت و تعامل بسیار تعیینکننده است.
اگر کودک فرصت کافی برای حرکت و بازی فعال نداشته باشد، ممکن است تأخیر مهارتی یا الگوهای حرکتی ضعیف شکل بگیرند که بعدها رفع آن دشوارتر است. بنابراین، تشویق کودکان به شرکت در کلاسهایی که حرکت، بازی، تعامل والد را ترکیب میکنند، به ویژه در این بازه زمانی، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
بدون نظر